Υψηλός αιματοκρίτης: Είναι πάντα δείκτης καλής υγείας;

Ο αιματοκρίτης είναι το ποσοστό του όγκου των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Σύμφωνα με τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), οι φυσιολογικές τιμές για τους άνδρες κυμαίνονται από 41% έως 50%, ενώ για τις γυναίκες από 37% έως 48%. Πολλές φορές αντί του αιματοκρίτη χρησιμοποιείται ο όρος αιμοσφαιρίνη που αποτελεί πρωτεϊνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων και μεταφέρει το οξυγόνο στους ιστούς. Το ποσό της αιμοσφαιρίνης επί 3 ισοδυναμεί με τον αιματοκρίτη.

Στη συνείδηση των περισσοτέρων ανθρώπων, τα προβλήματα του αιματοκρίτη αφορούν κυρίως την πτώση των τιμών του και κατά συνέπεια την αναιμία, ενώ τα αυξημένα επίπεδα και ο υψηλός αιματοκρίτης είναι, λανθασμένα, συνώνυμα καλής υγείας και αντοχής. Πότε όμως και για ποιους λόγους πρέπει να μας ανησυχεί ο πολύ καλός αιματοκρίτης?

Ο υψηλός αιματοκρίτης (ερυθροκυττάρωση), >16gr/dl αιμοσφαιρίνης για τις γυναίκες και >16,5gr/dl για τους άνδρες, συνήθως αποτελεί τυχαίο εύρημα στον τακτικό εργαστηριακό έλεγχο ή μπορεί και να διαπιστωθεί στα πλαίσια διερεύνησης κάποιου συμπτώματος, όπως θρόμβωση, υπέρταση, ζάλη, κεφαλαλγία. Η ερυθροκυττάρωση μπορεί να είναι απόλυτη ή ψευδής λόγω αφυδάτωσης. Η απόλυτη ερυθροκυττάρωση μπορεί να οφείλεται σε πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή αίτια. Πρωτοπαθή αίτια είναι η αληθής πολυκυτταραιμία (polycythaemia vera), η ιδιοπαθής ερυθροκυττάρωση (χωρίς υποκείμενο αίτιο ή νόσημα) ή η οικογενής ερυθροκυττάρωση. Η δευτεροπαθής οφείλεται κυρίως σε καταστάσεις που προκαλούν υποξία, δηλαδή χαμηλή απόδοση οξυγόνου στους ιστούς, όπως είναι το κάπνισμα αλλά και οι συγγενείς καρδιοπάθειες, παθήσεις του πνεύμονα, το σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο, η διαβίωση σε μεγάλο υψόμετρο αλλά και σε παθήσεις των νεφρών και σε ορισμένα νεοπλάσματα με απρόσφορη έκκριση ερυθροποιητίνης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση αναβολικών αλλά και άλλων φαρμάκων, όπως ανδρογόνα, η θυροξίνη, οι αυξητικές ορμόνες και τα κορτικοειδή ενοχοποιούνται για αύξηση του αιματοκρίτη όπως και το κάπνισμα και η παχυσαρκία.

Τα συμπτώματα που συνοδεύουν τον υψηλό αιματοκρίτη οφείλονται στην υπεργλοιότητα που παρουσιάζει το αίμα (δηλαδή πολύ πηκτό αίμα), στις αγγειακές βλάβες που προκαλεί η αυξημένη γλοιότητα και στον υπερκαταβολισμό των κυττάρων του αίματος. Συνοπτικά, τα συχνότερα συμπτώματα είναι:

Πληθώρα προσώπου ή κυάνωση
Ζάλη, κεφαλαλγία
Διαταραχές όρασης
Παραισθησίες
Κνησμός
Ερυθρομελαλγία
Σπληνομεγαλία, Ηπατομεγαλία
Θρομβώσεις
Αιμορραγίες
Δερματικά έλκη
Κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας

Η διερεύνηση της ερυθροκυττάρωσης και κατά συνέπεια η σωστή αντιμετώπισή της, πρέπει να γίνεται από ειδικό αιματολόγο που είναι σε θέση να συνθέσει τις πληροφορίες από την κλινική εξέταση, το ατομικό και οικογενειακό αναμνηστικό καθώς και τις εργαστηριακές εξετάσεις που ποικίλουν, από τον απλό εργαστηριακό έλεγχο έως ειδικότερες εξετάσεις, όπως ερυθροποιητίνη ορού, αέρια αίματος, μοριακό έλεγχο και οστεομυελική βιοψία. Μόνο τότε μπορεί να τεθεί σωστά η διάγνωση και να προταθεί, εφόσον χρειάζεται, η ανάλογη θεραπεία.

Υψηλός αιματοκρίτης: Είναι πάντα δείκτης καλής υγείας;